Что такое айтык? введение в казахское искусство ораторства. Пример айтыка: традиционное выступление с музыкальным сопровождением

Айтык (или "ақыт" в казахском языке) - это одна из традиционных форм народного искусства казахского народа. Это своеобразное искусство ораторской культуры, где мастерство речи сочетается с музыкальным аккомпанементом. Айтык воплощает в себе древние традиции казахского народа в передаче и сохранении знаний, мудрости, эпических сюжетов, историй и моральных уроков.

Структура и элементы айтыка:

• 
  
  Жыр (Музыкальное сопровождение):
  
   Основой айтыка является музыкальная основа, которая создает атмосферу и подчеркивает эмоциональную окраску произнесенного текста. Чаще всего это игра на домбре или других национальных инструментах.
  
  
• 
  
  Тастындау (Вступление):
  
   Это начало айтыка, в котором оратор обращается к слушателям, устанавливая контакт и создавая общую атмосферу.
  
  
• 
  
  Тобындау (Тема):
  
   Этот раздел вводит в основную тему выступления, объясняет его цель и смысл.
  
  
• 
  
  Айтыс (Главная часть):
  
   Здесь оратор рассказывает историю, передает знания или проповедует мудрость. Это может быть эпическая сюжетная линия или просто серия мудрых мыслей.
  
  
• 
  
  Керемет (Кульминация):
  
   К этому моменту речь достигает своего пика - самой глубокой мысли, сюжетного поворота или эмоционального высказывания.
  
  
• 
  
  Кез күнге (Заключение):
  
   Окончание выступления, в котором оратор подводит итоги, делится финальной мыслью или призывом.
  
  

Пример айтыка:


Жыр:

 Игра на домбре



Тастындау:


Алға, қазақ жүрегінің еңбек ерлігінде оң ажыратып, күшіне қуат көрсеткен ағаштардың қалыптасуымен, айтысқан айттың сұлулығымен өсиетті ән күйдің зерделерінен тұратын айтысқан, қазақ қайраттылықтарының байқауымен бір қалып болушы күлші ертегісі болып табылады. Айтык, құрметін салу арқылы жылдам қолданыста болған.



Тобындау:


Қалай қазақ ұлының қаһары мен өсиетін байқауға алғысында тобындау айтыңызды көрерсіз бе? Сондай-ақ, осы сұлу әнмен аян-айттым. Бұл айтықта қазақ жерінің қалыптасуы туралы айтпағандарымды түсіндірдім. Осы жерде ағаштардың қалыптасуы мен алып қашуын таңдадым. Шет тілді білген адамдар бұл айтықтың ережелерін түсінеді. Әбуна, қалыптасу, қаһар, қасиет туралы айтылған сөздер түсіндірілмей, басым бойда азап алған адамдардың күйі болады.



Айтыс:


Бұл айтықта қазақ қайраттылығымен бір қалып болушы күлші ертегісі болып табылады. Қалып ақырым қымбат етіп жүрген, бейбітшіл жүздері көрінген ағаштардың жігіттері қайратты ертегісі болып табылады. Қазақ ұлының бірі жүрегіне байқау етіп, ағаштардың қалыптасуын жасады. Бұл а